De natuur als kleurrijke inspiratiebron.

Na decades van (min of meer) ongeremde groei in aantal mensen en mogelijkheden, wordt de mensheid naast de ongekende welvaart inmiddels ook geconfronteerd met de negatieve gevolgen ervan: vermogens- en kansenongelijkheid, verschraling en uitsterven van de natuur, afvalbergen, vervuiling in onze zeeën, kwik en lood in vissen, microplastics in alles, droogte en gebrek aan water op de ene plek en overstromingen op andere, epidemieën (en een pandemie) en allerlei dierenziekten. Gelukkig is een sterk groeiend aantal mensen en (politieke) leiders zich hiervan bewust om daar wat aan te doen. Allerlei initiatieven worden gestart, er komen nieuwe kansen en andere wegen worden ingeslagen met effecten op korte en lange termijnen; hoe de wereld met al die verandering omgaat, wie ervan profiteert en de ongelijkheid die hier ongetwijfeld weer insluipt is een interessant maar ander onderwerp dan in deze blog.

Ik heb al een poosje de gedachte om, in kader van duurzaamheid, eens te kijken hoe het eigenlijk staat met kleur in Engineering Plastics en meer specifiek de pigmenten en kleurstoffen. Er wordt door de vele producenten van kleurmiddelen, zoals The Shepherd Color Company, Heubach, Lanxess en Colloids, Rowa, Avient, maar ook plastics producenten die o.a. de kleurmiddelen gebruiken, zoals BASF, DSM, Lanxess en Domo veelvuldig nagedacht en onderzoek verricht naar meer duurzame oplossingen. Het minste wat al gedaan wordt is wel om de CO2-voetafdruk te verminderen, verlagen van verbruik van de fossiele brandstoffen, omzetting naar “groenere” grondstoffen en natuurlijk zuiniger en/of efficiënter om te gaan met de natuurlijke grondstoffen en water.

Het is alleen nog niet zo eenvoudig om nieuwe pigmenten en kleurstoffen te ontwikkelen die duurzaam beter zijn; in de basis werken we nog steeds met dezelfde chemie: voor anorganische pigmenten nog altijd de oxiden, titanaten en een enkele sulfide die m.b.v. o.a. hydrolyse en calcinatie geproduceerd worden en waar vaak veel energie (temperatuur) voor nodig is en ook het nodige afval oplevert; voor de organische pigmenten en kleurstoffen werken we nog altijd met o.a. de synthetisch geproduceerde ftalocyanines, antraquinonen en azo-verbindingen die chemisch gezien niet altijd even prettige en/of milieuvriendelijke producties en verbindingen opleveren.

Maar misschien moeten we iets anders leren kijken!
Afgelopen week werd ik hierin bevestigd en geïnspireerd door een lezing van Edwin Kroon (Lasers light the way: Chasing nature’s nanostructures) van Lion Lasers, georganiseerd door Biomimicry Switserland.

Misschien moeten we daadwerkelijk meer leren van de natuur buiten de mens. Die natuur kent ons menselijk leef- en consumptiegedrag niet, daar staat puur en alleen het voorbestaan van de soort voorop. Zo ook het gebruik van kleur: groen (chlorofyl) om te groeien, kleuren (anthocyanen, betalaïnen, carotenen, enz.) om insecten aan te trekken of om een potentiële partner te verleiden of imponeren of om een vijand af te schrikken. De natuur is daarbij vaak veel efficiënter: rood en geel moet wel via “pigmenten”, maar dan lokáál sterk geconcentreerd… blauw in vlinders is niet via pigmenten, maar door structuren die licht zodanig verstrooien dat blauw overblijft en zelfs heel intens van chroma kan zijn. En wit is niet zelden het gevolg van de afwezigheid van pigmenten en in sommige gevallen door luchtgevulde holtes en de bijbehorende relevante breking van licht. Kijk maar eens naar die leuke poolvos die een grijze/bruine zomervacht (met pigment) in de winter 2 keer zo dik maakt met een pigmentloze vacht die wit lijkt: wat een leuke flexibele en efficiënte vorm van kleurgebruik door het hele jaar heen!

En waar de mens nog altijd producten maakt en koopt die wel 25 jaar mee kunnen, maar tegelijkertijd de consument verleid wordt om jaarlijks nieuw te kopen - wat doen we met de oude producten? -  leeft de natuur in het moment en hooguit één seizoen. Misschien moeten we wel diversifiëren en ook pigmenten ontwikkelen die hooguit 1 jaar meegaan of, zoals de biodegradeerbare kunststoffen, composteren wanneer gewenst aan het einde van de levensduur… net zoals de natuur dat doet in de herfst.
De weg van duurzaamheid met tal van potentiële oplossingen ligt nog open, mag en kan nog alle kanten op, vooral als we ons ook meer laten inspireren door de prachtige diverse en kleurrijke natuur van onze mooie planeet.